A box in a box in a box
Elk einde veronderstelt een nieuw begin. Zeker in het ‘multiversum’ van Louis Vanhaverbeke, waarin de mensen en de dingen constant in beweging zijn en nieuwe verbindingen aangaan. Het mysterieuze, kleine, witte doosje waaraan de Gentse kunstenaar in MULTIVERSE (2016) zijn laatste song opdraagt, heeft in Mikado Remix de vorm aangenomen van een levensgroot kot. Is het een toevluchtsoord, een cel, een theater in een theater of een metafoor voor de ziel die in ons lichaam huist?De doos op scène is gebouwd uit Herashekkens, materiaal dat de voorbije jaren wel vaker opdook in Vanhaverbekes werk, waarin recyclage een belangrijke rol speelt. In Secured Court (2011), een interventie in de publieke ruimte in het kader van het Bâtard Festival, liet hij enkele jongeren een basketbalmatch spelen, manoeuvrerend rondom een constructie van ijzeren hekkens.
Als bricoleur en multikunstenaar is Vanhaverbeke niet alleen gefascineerd door de multifunctionaliteit van dergelijke rasters – je ziet ze op bouwwerven, in het verkeer, op festivals en rommelmarkten – maar ook door het eenvoudige, performatieve gebaar waarmee je er een ruimte mee kan afbakenen en transformeren. Zet vier hekkens in een vierkant en je sluit iets af, maar altijd ook iets in. Je kan door de tralies naar binnen of naar buiten kijken, maar de isolatie blijft compleet. Precies over die relatie tussen binnen- en buitenwereld wil Mikado Remix het hebben. Aan de hand van zelfgeschreven lyrics, DIY-videobeelden en een loopstation verkent Vanhaverbeke de (afwezige) grenzen van zijn eigen geest. Laverend tussen claustrofobie en vrije val probeert hij contact te maken met het publiek, en daarbij breekt hij niet alleen zijn eigen mentale doos open, maar ook die van het theater. Kunnen we ooit mediëren wat zich in ons diepste, mentale universum afspeelt? En hoe beïnvloedt ons bewustzijn de ‘objectieve’ werkelijkheid die we rondom ons waarnemen?
Waanzinnige normaliteit
De ‘basisfilosofie’ van beveiligingsexpert Heras, wereldwijd een van de belangrijkste producenten van traliewerk en hekkens, luidt dat vrijheid en veiligheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Hun overtuiging stoelt op een paradox, want het is natuurlijk slechts door de inperking van de vrijheid van de ander dat onze veiligheid gegarandeerd kan worden. In Mikado Remix neemt Vanhaverbeke die menselijke en maatschappelijke drang om te begrenzen, en de paradoxale impact ervan, onder de loep. Wat winnen we door constant lijnen - concrete of metafysische - door onze leefruimte te trekken? Lijnen die (dode) hoeken worden, die (gesloten) doosjes worden? Grenzen vormen de basis van onze woonblokken, straten en steden, van onze identiteit, perceptie en wereldbeeld, van onze natiestaten en talen en van ons begrip van gemeenschap en gezondheid. Ze geven codes om de wereld te begrijpen, kaders om met de ander samen te leven en structuren om te handelen. Ze bieden kortom zekerheid, bescherming en uitdaging. Of net niet. Zo inclusief de grens aan de éne zijde is, zo exclusief is ze aan de andere. Want in hoeverre conformeren we ook ons diepste ‘zelf’ aan die artificiële vakjes en hokjes, en tot welke prijs? Wanneer worden de vier muren die we ter bescherming rondom onszelf bouwen een kooi?
Een van de meest gegoogelde vragen ter wereld is: "How to be normal?" Psychische, sociale en fysieke normaliteit is vandaag misschien, samen met de geografische afbakening die centraal staat in het politieke debat, een van de belangrijkste grenzen die we als individu en samenleving willen vastleggen. Routine en conformisme zijn de symptomen van die drang, kwantificatie de methode. Malvina Reynolds zong het al in 1962: “Little boxes on the hillside, (...) and they all look just the same. And the people in the houses, (...) they all look just the same.” In de pas lopen biedt rust, net zoals de populaire loops die
Vanhaverbeke uit zijn muziekcomputer perst. Het zijn spiegels van de gedachtelussen die we dagelijks maken. We creëren ze zelf, en toch zijn we er slaaf van.
Normaliteit, suggereert Vanhaverbeke, is in die zin vooral een grens die bestaat bij gratie van wie of wat buiten de norm valt, wie of wat veroordeeld wordt tot een plek buiten het centrum – hoog ommuurd, veilig aan het oog onttrokken – zoals de gevangenis, de isoleercel, de instelling, het kamp en het tehuis. Maar terwijl de tolerantiegrens van het politieke discours steeds meer opschuift, politici asociale veranderingen doorvoeren onder het mom van ‘gewoon normaal doen’ en kernwapens die de héle wereld kunnen vernietigen slechts een ludiek dreigingsmiddel zijn in een politieke soap, lijkt waanzin meer dan ooit een
relatief label. Meer zelfs, misschien is het voor velen een bewuste way out. De doos als bunker. Horen we wie er schreeuwt?
Van cirkel naar rechte lijn
Na de cirkelvormige choreografie van het alternatieve scheppingsverhaal in MULTIVERSE, wordt in Mikado Remix dus de rechte lijn het basismotief. De concrete vorm en de metaforische betekenis zijn daarbij, zoals steeds in Vanhaverbekes werk, niet los van elkaar te zien. In de handen van de choreograaf wordt de lijn een muur, een plafond, een territorium, maar ook een linie, een oppositie, een confrontatie, een limiet. Hij bouwt, beweegt, bricoleert met de focus van een bouwvakker en de poëzie van een danser. Schipperend tussen productiviteit en nutteloosheid, een verinnerlijkte blik en een werelds perspectief probeert hij zichzelf te lokaliseren in een wereld die vierkant draait.
Charlotte De Somviele
